Stadhuis Alphen aan den Rijn

Een nieuwe generatie ‘vrije vorm’ gebouwen die met de computer zijn ontworpen in willekeurige en niet-rechtlijnige vormen, wordt voornamelijk gegenereerd uit sculpturale overwegingen van de architect. Erick van Egeraat’s Stadskantoor in Alphen aan den Rijn is een vroeg voorbeeld van dit type vrije vorm ontwerpen.
Eén van Octatube’s grootste prestaties voor dit project is de engineering en realisatie van de eerste koud getordeerde dubbelglas gevel in de wereld. Daarnaast heeft het glas ook een zilverkleurige zeefdruk in een speciaal ontworpen patroon.

Ontwerpfase
Tijdens de ontwerpfase is Octatube een aantal keer door Erick van Egeraat Associates (EEA) uitgenodigd. Verschillende typen gevels en aansluitingen waren toen punt van discussie. Ook het getordeerde gedeelte van de gevel was onderwerp van deze gesprekken in 1999. Dat gedeelte sprak Octatube het meeste aan vanwege de complexiteit en het experimentele karakter. Op datzelfde moment deed Mick Eekhout’s leerstoel Productontwikkeling aan de TU Delft onderzoek naar getordeerde gevels, maar dit was nog niet in een zodanig vergevorderd stadium dat het kon worden toegepast voor de getordeerde gevels in dit project, in het bijzonder ten aanzien van de coating en zeefdruk op dubbelglaspanelen. Dr. Karel Vollers moest toen nog zijn cum laude doctoraat behalen met zijn proefschrift Twist & Build’ in Februari 2001.

Geometrische complexiteit
Het ruimtelijke ontwerp van het stadskantoor wordt gekenmerkt door een samenstelling van verschillende geometrieën, die stuk voor stuk leiden tot een hogere complexiteit door de fragmentatie. Ook de verschillende posities en de geometrie van de glaspanelen in de gevel is hierop geen uitzondering. Het is een aaneenschakeling van cirkelvormige systemen met verschillende radii, afgewisseld met rechte lijnen. Het totaal van de kozijnlose gevel kan onderverdeeld worden in zeven verschillende geometrische zones (een combinatie van kegelvormige, rechtlijnige en getordeerde oppervlakken).

Gevelconstructie
Alle dwarsdoorsneden over de gevelkolommen zijn uniek. Voor deze doorsneden zijn zeven soorten ellipsprofielen te onderscheiden, die op hun beurt ook allemaal uniek zijn. De gehele gevel is opgebouwd uit 109 ellipskolommen. Hieraan zijn 650 glasverbindingen uit 75 verschillende typen bevestigd die totaal 835 glaspanelen dragen als invulling tussen de gevelkolommen.

3D model
Op basis van het 3D-model van de architect heeft Octatube zijn eigen specifieke 3D-werkmodel opgezet, waarin alle technische overwegingen bij elkaar zijn gebracht, samen met de interpretaties van de ideeën van de architect. Toen dit model is goedgekeurd kon van start worden gegaan met de productie. Helaas was er toentertijd nog geen geschikt platform om dergelijke modellen uit te wisselen tussen verschillende partijen. BIM-software moest nog ontwikkeld worden.
Het belang van een precies 3D-model is vooral duidelijk geworden tijdens de montage. Het model heeft een grote rol gespeeld in de coördinatie tussen de verschillende partijen en de integratie van het ontwerp van het gebouw als geheel.
Op het gebied van parametrisch modeleren zijn inmiddels snelle ontwikkelingen gaande en tegenwoordig kunnen er zeer bruikbare en uniform uitwisselbare 3D modellen gegenereerd worden.

Zeefdruk op het glas
Het gekozen glastype is extra helder glas met een zonwerende coating en een zeefdruk op zijde 2.
Het ontwerp van de architect was dusdanig dat alle 835 glaspanelen een verschillende print zouden krijgen en dus apart geproduceerd zouden moeten worden, een bijna onmogelijk startpunt. De zilverkleurige print is gezeefdrukt op het glas, waarbij het definitieve bladerpatroon uitging van 9 verschillende ‘moedermallen’, waaruit de specifieke indeling telkens kon worden veranderd door de positie en oriëntatie te wijzigen.

Spaghetti-vormige strookramen
Aan de achterkant van het gebouw heeft de architect special ‘spaghetti’-vormige strookramen ontworpen, die onderdeel uitmaken van de getordeerde achtergevel. Na een eerste analyse van de sterkte van het glas en een test voor het koud torderen van dubbelglas in de fabriek van Octatube, is een definitief voorstel gedaan om platte dubbelglas panelen te laten maken en deze koud te torderen op de bouwplaats. Zo zijn ze in een doorlopend u-profiel gedrukt en vervolgens is met een rubberen afdichting en structureel kitwerk de gevel waterdicht gemaakt. Het zou de eerste koud getordeerde glazen gevel worden in de wereld, aldus Mick Eekhout.

Conclusie
De montage van de getordeerde panelen bleek heel goed mogelijk in de praktijk, hoewel eerlijkheid noopt toe te geven dat er veel meer glasbreuk is opgetreden tijdens het torderen dan normaal. Dit was onontbeerlijk voor het pionierswerk dat is verricht, maar toch is de eerste gevel in de wereld met koud getordeerde kozijnloze beglazing van gehard dubbelglas een feit geworden.